Interakcja – wzajemne oddziaływanie substancji (składników pokarmowych z lekami), powodujące zmianę w ich sposobie oddziaływania na organizm, co skutkować może pogorszonymi skutecznością i bezpieczeństwem farmakoterapii.
Czas między spożyciem posiłku a zażyciem leku
Tab. 1. Zalecenia dotyczące zażywania leków względem czasu spożycia posiłków
Na czczo | Ostatni posiłek spożyto wieczorem poprzedniego dnia |
Przed jedzeniem | Co najmniej 30-60minut przed rozpoczęciem posiłku, niekiedy 15 minut lub 2 godziny przed |
W trakcie jedzenia | Kilka minut po rozpoczęciu jedzenia, ale przed jego końcem |
Po jedzeniu | Co najmniej 30-60 minut po zakończeniu posiłku, niekiedy 2 godziny po |
Niezależnie od jedzenia | W dowolnym momencie |
Z pokarmem powinno przyjmować się leki, które drażnią błonę śluzową żołądka, takie jak: aminofilina, amitryptylina, kwas acetylosalicylowy, butapirazol, cyklosporyna, deksametazon, diklofenak, fluoksetyna, gryzeofulwina, koenzym Q10, ibuprofen, metaprolol, naproksen, nifedypina oraz preparaty żelaza.
W trakcie posiłku należy przyjmować także większość witamin oraz składników mineralnych. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K) należy przyjmować wraz z tłuszczami (np. kanapka z masłem), natomiast witaminy rozpuszczalne w wodzie (z grupy B, C) należy popijać wodą. Wyjątek stanowi witamina B2, którą należy zażywać po skończonym posiłku.
Interakcje między płynami a stosowanymi lekami
Złotym standardem popijania leków jest ostudzona, przegotowana woda z kranu w ilości ½-1 szklanka. Uważać należy na wody mineralna, które przez wzgląd na różną zawartość składników mineralnych w swoim składzie mogą utrudniać wchłanianie leków.
Ze względu na możliwość wystąpienia działań niepożądanych stosowanych leków oraz zmianę ich wartości terapeutycznej nie należy popijać ich napojami zawierającymi kofeinę i/lub teofilinę (kawa, coca-cola, napoje energetyzujące). Szczególną uwagę należy zwrócić uwagę na leki takie jak: aminofilina, B-mimetyki, wybrane antybiotyki (chinoliny, makrolidy), leki przeciwgrzybicze, doustne leki antykoncepcyjne, cymetydyna, disulfiram, niestereidowe leki przeciwzapalne, werapamil oraz preparaty żelaza, magnezu i wapnia. Należy również zachować odstęp między zażywaniem powyższych leków a konsumpcją przedstawionych napojów.
Produkty mleczne ze względu na dużą zawartość wapnia nie są rekomendowane jako środek do popijania leków. Leki takie jak: fluorochinolony i tetracykliny (antybiotyki), bisakodyl, metoprolol, propranolol oraz bisfosfonian zaleca się spożywać dwie godziny przed lub po posiłku zawierającym mleko i/lub jego przetwory, popijając je szklanką wody.
Nie należy spożywać soku grejpfrutowego oraz samych grejpfrutów na cztery godziny przed oraz po przyjęciu leków. W szczególności z sokiem grejpfrutowym nie należy łączyć leków: przeciwhistaminowych, cyklosporyny, blokerów kanału wapniowego, benzodiazepinamin, statyn, sakwinawiru. Uważać należy na reakcje krzyżowe, tzn. interakcje między podobnymi sokami, zwłaszcza czerwonymi, gorzkimi.
Nie wskazane jest spożywanie alkoholu podczas trwania całej farmakoterapii niezależnie od rodzaju przyjmowanych leków.
Interakcje między pożywieniem a stosowanymi lekami
Białko (mięso, drób, przetwory mleczne, jaja, ryby, owoce morza, nasiona roślin strączkowych, orzechy, tofu) | Mała ilość w pożywieniu | Wzrost toksyczności aminopiryny, fenobarbitalu, oksazolidyny, strychiny
Osłabiona skuteczność teofiliny, fenacetyny |
Duża ilość w pożywieniu | Wzrost toksyczności chloramfenikolu
Zmniejszone wchłanianie lewodopy |
|
Tłuszcze (oleje, oliwa z oliwek, ryby morskie) | Mała ilość w pożywieniu | Wzrost stężenia B-adrenolityków, teofiliny i leków przeciwdepresyjnych
Obniżenie biodostępności leków przeciwgrzybiczych |
Duża ilość w pożywieniu | Obniżenie biodostępności chinaprylu
Wzrost biodostępności leków przeciwpasożytniczych i gryzeofuliny |
|
Błonnik pokarmowy (płatki owsiane, otręby, pieczywo razowe i pełnoziarniste, brokuły, ziemniaki, suszone owoce) | Mała ilość w pożywieniu | – |
Duża ilość w pożywieniu | Obniżenie biodostępności preparatów naparstnicy i leków przeciwdepresyjnych, digoksyny
Wzrost biodostępności lewodopy |
Uwaga! Czosnek:
– w połączeniu z warfaryną i/lub acenokumarolem może podnosić ryzyko powikłań krwotocznych;
– w połączeniu z chlorpropamidem może prowadzić do hipoglikemii;
– w połączeniu z sakwinawirem może zmniejszać siłę działania tego leku;
– w połączeniu z paracetamolem może uszkadzać wątrobę.
Interakcje między suplementami a lekami
Suplement | Lek / witamina / substancja | Możliwa interakcja |
Magnez | Leki hipotensyjne
Preparaty żelaza Leki przeciwbakteryjne Chlorpromazyna/ glikozydy nasercowe / ketokonazol / klonazepam / tiklopiodyna Teofilina / lewodopa Leki moczopędne |
Zmniejszenie biodostępności tych leków
Zmniejszenie wchłaniania Mg Zmniejszenie wchłaniania tych leków Zmniejszenie siły działania tych leków
Zwiększenie siły działania tych leków Zwiększenie wchłaniania Mg |
Potas | Leki moczopędne / indometacyna
NaCl Glikozydy naparstnicy |
Hiperkaliemia
Zwiększenie wydalania jonów K Zmniejszenie siły działania tych leków |
Wapń | Blokery kanału wapniowego
Tetracykliny/ fluorochinolony Glikozydy nasercowe Merkaptopuryna |
Zmniejszenie wchłaniania tych leków
Zmniejszenie wchłaniania tych leków Zwiększenie toksyczności tych leków Zmniejszenie biodostępności tego leku |
Żelazo | Tetracykliny/ leki hipotensyjne/ leki w chorobie Parkinsona/ bisfosfoniany/ fluorochinolony/ penicylina/ tyroksyna
Cholestyramina / neomycyny / tetracykliny / inhibitory pompy protonowej Chloramfenikol |
Zmniejszenie wchłaniania tych leków
Zmniejszenie wchłaniania Fe Opóźnienie działania Fe |
Wit. A | Neomycyna / cholestyramina / olej parafinowy
Doustne środki antykoncepcyjne |
Zmniejszenie wchłaniania wit. A
Zwiększenie stężenia wit. A |
Wit. D | Leki zobojętniające
Leki przeciwpadaczkowe / ryfampicyna / cholestyramina / parafina ciekła Tiazydy Glikozydy naparstnicy Glikokortykosteroidy |
Hipermagnezemia
Zmniejszenie wchłaniania wit. D 3
Hiperkalcemia Zwiększenie działania artymogennego Zmniejszenie siły działania wit. D3 |
Wit. E | Cholestyramina / kolestypol / neomycyna
Wit. K / estrogeny Żelazo Insulina / glikozydy naparstnicy Wit. A |
Zmniejszenie wchłaniania wit. E
Krwawienia Zmniejszenie siły działania wit. E Zmniejszenie zapotrzebowania na te leki Odkładanie w organizmie wit. A |
Wit. K | Doustne antykolaguanty | Zmniejszenie działania siły tych leków / ryzyko powikłań zakrzepowo-zatorowych |
Wit. B1 (tiamina) | Wit. B12
Leki zobojętniające / etanol / herbata |
Unieczynnienie wit. B12
Zmniejszenie wchłaniania wit. B1 |
Wit. B2 (ryboflawina) | Leki przeciwdepresyjne/ fenotiazyny/ hormonalne środki antykoncepcyjne/ probenecyd/ alkohol/ tytoń
Metotreksat |
Zwiększenie zapotrzebowania na wit. B2
Zmniejszenie działania siły tego leku |
Wit. B6 (pirydoksyna) | Izoniazyd/ cykloseryna/ hydralazyna/ kortykosteroidy/ kortykotropina/ cyklosporyna / doustne środki antykoncepcyjne/ penicylamina
Lewodopa Magnez |
Niedobory wit. B6
Zmniejszenie siły działania tego leku Wzmożone wchłanianie Mg |
Wit. B7 (biotyna) | Leki przeciwdrgawkowe / alkohol
Hormony steroidowe |
Zmniejszenie stężenia wit. B7
Przyśpieszenie tkankowego katabolizmu wit. B7 |
Wit. B9 (kwas foliowy) | Leki przeciwpadaczkowe / leki przeciwgruźlicze / etanol / doustne środki antykoncepcyjne / antagoniści kwasu foliowego | Niedobory wit. B9 w organizmie |
Wit. B12 (kobalamina) | Kolchicyna / kwas paraaminosalicylowy / alkohol
Chloramfenikol Kwas foliowy |
Zmniejszenie wchłaniania wit. B12
Osłabienie reakcji na leczenie wit. B12 Zmniejszenie stężenia wit. B12 we krwi |
Wit. C (kwas askorbinowy) | Fenotiazyny / aminoglikozydy
Egzogenne estrogeny Leki przeciwdepresyjne
Sole żelaza Wit. B12 |
Zmniejszenie siły działania tych leków
Zwiększenie stężenia tych substancji Zwiększenie szybkości eliminacji tych leków Zwiększenie wchłaniania Fe z przewodu pokarmowego Zmniejszenie siły działania wit. B12 |