Nerki pracują cicho i wytrwale, każdego dnia filtrując nawet 150 litrów krwi. Usuwają toksyny, regulują gospodarkę wodno-elektrolitową, wspierają produkcję czerwonych krwinek i dbają o ciśnienie krwi. Choroby nerek bardzo długo mogą nie dawać żadnych objawów. Często diagnozuje się je dopiero w zaawansowanym stadium, gdy uszkodzenia są już trudne do odwrócenia. Tymczasem wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie mogą znacznie spowolnić postęp choroby i uchronić przed poważnymi powikłaniami, w tym dializą czy koniecznością przeszczepu.
Jakie są choroby nerek? Na co zwracać uwagę? Kiedy zgłosić się do lekarza? Jakie badania kontrolne warto wykonać?
Przewlekła choroba nerek
Przewlekła choroba nerek jest jednym z najpoważniejszych, a jednocześnie najbardziej podstępnych schorzeń układu moczowego. Charakteryzuje się stopniową, postępującą utratą funkcji filtracyjnej nerek, która może prowadzić do całkowitej niewydolności tego narządu. Co szczególnie niepokojące, choroba przez długi czas może przebiegać bezobjawowo.
Do najczęstszych przyczyn przewlekłej choroby nerek należą: cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, przewlekłe kłębuszkowe zapalenie nerek czy choroby autoimmunologiczne. Schorzenie rozwija się latami, a jego pierwsze objawy – takie jak przewlekłe zmęczenie, opuchnięcia, częste oddawanie moczu (szczególnie nocą), nadciśnienie czy zmiany w badaniach moczu – często są ignorowane lub przypisywane innym problemom zdrowotnym.
Kamica nerkowa
Kamica nerkowa to jedna z najczęściej występujących chorób układu moczowego. W przebiegu kamicy w drogach moczowych – najczęściej w nerkach lub moczowodach – dochodzi do powstania złogów (tzw. kamieni). Złogi powstają w wyniku wytrącania się kryształków różnych substancji chemicznych, takich jak szczawiany wapnia, kwas moczowy czy fosforany, które normalnie powinny być wydalane z organizmu wraz z moczem.
Przez długi czas kamica nerkowa może przebiegać bezobjawowo – dopóki kamień nie zacznie się przemieszczać w moczowodzie. Wówczas pojawia się typowy, silny ból nazywany kolką nerkową. Ból ma charakter napadowy, promieniuje od okolicy lędźwiowej do pachwiny i może być na tyle silny, że wymaga natychmiastowej pomocy medycznej. Towarzyszyć mu mogą nudności, wymioty, krwiomocz oraz bolesne oddawanie moczu.
Kamica może być spowodowana wieloma czynnikami: odwodnieniem, dietą bogatą w sól i białko zwierzęce, predyspozycjami genetycznymi, niektórymi schorzeniami metabolicznymi czy przyjmowaniem niektórych leków.
Ostre uszkodzenie nerek
Ostre uszkodzenie nerek (AKI) to stan, w którym dochodzi do nagłego pogorszenia funkcji nerek. Nerki przestają prawidłowo filtrować krew, co prowadzi do zatrzymania szkodliwych produktów przemiany materii w organizmie, zaburzenia równowagi elektrolitowej oraz gospodarki wodnej. KI może mieć różne przyczyny. Dzielimy je na trzy główne grupy:
- Przednerkowe – wynikające z niedostatecznego dopływu krwi do nerek, np. wskutek odwodnienia, masywnego krwotoku, ciężkiej niewydolności serca czy wstrząsu.
- Nerkowe (wewnątrznerkowe) – spowodowane bezpośrednim uszkodzeniem struktur nerek, np. przez toksyny (np. niektóre leki, środki kontrastowe), infekcje, choroby zapalne kłębuszków nerkowych.
- Pozanerkowe – gdy dochodzi do zablokowania odpływu moczu, np. przez kamienie nerkowe, przerost prostaty, guzy uciskające moczowody.
Objawy ostrego uszkodzenia nerek mogą być niespecyficzne i różnią się w zależności od przyczyny. Należą do nich m.in. spadek ilości wydalanego moczu (oliguria), obrzęki, podwyższone ciśnienie tętnicze, osłabienie, nudności, a także zaburzenia świadomości. W badaniach laboratoryjnych obserwuje się zwykle wzrost poziomu kreatyniny i mocznika we krwi.
Kłębuszkowe zapalenie nerek
Kłębuszkowe zapalenie nerek to grupa chorób, w których dochodzi do zapalenia kłębuszków nerkowych – drobnych struktur odpowiedzialnych za filtrowanie krwi i wytwarzanie moczu. Kłębuszkowe zapalenie nerek może mieć różne postacie – od łagodnych, przewlekłych form, aż po ostre i szybko postępujące zapalenia, prowadzące do niewydolności nerek.
Kłębuszkowe zapalenie nerek najczęściej jest konsekwencją nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego – organizm zaczyna produkować przeciwciała, które atakują własne tkanki nerek. Może to być wynikiem przebytej infekcji (np. paciorkowcowej), choroby autoimmunologicznej (np. tocznia) lub czynników genetycznych. W niektórych przypadkach nie udaje się ustalić jednoznacznej przyczyny – wtedy mówimy o idiopatycznym zapaleniu kłębuszków.
Wielotorbielowatość nerek
Wielotorbielowatość nerek to przewlekła choroba dziedziczna, w której w miąższu nerek rozwijają się liczne torbiele , które z czasem powiększają się i mogą prowadzić do stopniowego uszkodzenia tkanki nerkowej. Choroba najczęściej dotyczy obu nerek i może przez wiele lat rozwijać się bezobjawowo.
Najczęstszą postacią wielotorbielowatości nerek jest autosomalna dominująca wielotorbielowatość nerek (ADPKD), która ujawnia się zwykle między 30. a 50. rokiem życia, choć torbiele mogą zacząć tworzyć się znacznie wcześniej. Istnieje także rzadsza forma autosomalna recesywna (ARPKD), występująca już w wieku dziecięcym.
